In de wereld komen. Een studie naar de pedagogische betekenissen van opvoeding, onderwijs en het leraarschap

Opvoeding en onderwijs zijn dagelijkse mediakost: dan is er weer een pleidooi voor een nieuw onderwijsconcept, dan een notitie over opvoedingsondersteuning, een wetenschapper die op grond van onderzoek een nieuwe manier van leren propageert, dan weer een beleidsmaatregel om de output van het onderwijs te verhogen. De invalshoek van waaruit dat gebeurt, is steeds weer anders. Wat verstaan we vandaag eigenlijk onder opvoeding en onderwijs?
Deze vraag is het uitgangspunt van In de wereld komen. Een studie naar de pedagogische betekenissen van opvoeding, onderwijs en het leraarschap. Ze wordt beantwoord vanuit vier twintigste-eeuwse denkers: Hannah Arendt, Jacques Lacan, Michel Serres en Michael Polanyi. Aan de hand van aan hen ontleende concepten brengt de auteur opvoeding, onderwijs en de activiteiten van opvoeders en leraren in kaart. Opvoeding en onderwijs zijn gericht op het in de wereld laten komen van kinderen en jongeren. Daarvoor zullen opvoeders en leraren hen niet alleen de middelen moeten aanreiken waarmee de mens de wereld heeft ingericht, maar hen ook in staat moeten stellen om met behulp daarvan initiatieven te nemen. Want alleen zo kunnen ze deelgenoot worden en ‘in de wereld komen’. Daarbij gaat het niet om identiteit, maar om subjectiviteit. Een kind of jongere verschijnt als subject - altijd ten overstaan van anderen - als het tegen dingen aanloopt die hij niet begrijpt, als er letterlijk en figuurlijk iets dwars komt te zitten. Dat ‘tegen iets aanlopen’ is een communicatief gebeuren. Het proces van opvoeding en onderwijs is geen maakproces. De houding van de leraar of opvoeder, zijn ethos, is daarbij cruciaal, meer dan het toepassen van (wetenschappelijke) kennis.